در پاسخ به این انتقادها، واگن‌سازان داخلی می‌گویند آنها توان لازم برای تامین همه نیازهای داخلی را دارند اما شرط حمایت مالی دولت را مطرح می‌کنند. به گفته دست‌اندرکاران صنعت ریلی، ساخت هر واگن در داخل کشور بیش از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان هزینه برمی‌دارد و آنها نمی‌توانند از پس این هزینه‌های کلان برآیند، به همین دلیل برای دریافت تمامی هزینه پیش از تولید، به سفارش‌دهنده فشار وارد می‌شود و همین مسئله از مرغوبیت خرید داخلی برای سفارش‌دهندگان می‌کاهد. در این میان این پرسش مطرح می‌شود که در ایران، توان تولید چند درصد یک واگن مسافری وجود دارد و آیا در وضعیت موجود، امیدی به رفع چالش میان تولیدکنندگان و خریداران واگن در کشور هست؟ این گزارش تلاش می‌کند پاسخی برای این پرسش پیدا کند.
به گزارش گسترش تجارت، مسئولان می‌گویند حمایت از تولید داخل، سرفصل فعالیت بخش‌های مختلف اقتصاد کشور است؛ موضوعی که بی‌تردید در همه کشورهای جهان دنبال می‌شود. با این حال گاه در عمل، دوگانگی‌هایی به وجود می‌آید که با حمایت از تولید داخل سرناسازگاری دارد و ناخواسته به چالشی میان بخش‌های مختلف تبدیل می‌شود. نمونه این چالش مدتی است در صنعت ریلی دیده می‌شود. از یک سو وزارت صنعت، معدن و تجارت با نگاه حمایتگرایانه، واردات واگن را ممنوع می‌کند و از شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی می‌خواهد به جای واردات واگن، از تولیدات داخلی استفاده کنند. از سوی دیگر به گفته مشتریان واگن از جمله وزارت راه و شهرسازی، تحویل دیرهنگام و توان محدود سازندگان داخلی، آنها را از خرید خارجی ناگزیر می‌کند.
اینکه ایران چقدر در ساخت واگن مسافری خودکفا است و چقدر می‌توان در تامین نیازهای این بخش، روی تولید داخل حساب کرد، موضوع پرسش گسترش تجارت از سیدمحمد راشدی، رئیس هیات‌مدیره شرکت حمل‌ونقل ریلی رجا است. او در پاسخ به این پرسش گفت: توان و ظرفیت شرکت‌های مختلف واگن‌ساز داخلی متفاوت است اما در مجموع می‌توان گفت بین ۶۰ تا ۷۰ درصد یک واگن را می‌توان در داخل ساخت؛ البته گاهی لازم است فناوری از خارج منتقل شود.
راشدی معتقد است یکی از مشکلاتی که درحال‌حاضر مانع از بکارگیری توان حداکثری شرکت‌های تولیدکننده واگن در ایران شده، توان مالی پایین این شرکت‌ها و نبود حمایت‌های دولتی لازم است. او در این زمینه توضیح داد: وزارت صنعت، معدن و تجارت بر داخلی‌سازی و استفاده از توان داخل در تامین نیاز شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی تاکید دارد اما برای رسیدن به این هدف، باید حمایت بیشتری از بخش واگن‌سازی از سوی این وزارتخانه وجود داشته باشد.
باتوجه به هزینه‌های بالای واگن‌سازی، راشدی معتقد است در صورت حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از تولیدکنندگان داخلی، واگن‌سازان می‌توانند ۸۰ تا ۹۰ درصد یک واگن مسافری را در داخل کشور تولید کنند و انتقال فناوری به داخل نیز داشته باشند.
راشدی تاکید کرد: یکی از موانع کار تولیدکنندگان که باعث شده نتوانند از همه ظرفیت خود در تولید استفاده کنند، همین حمایت پایین دولت از آنهاست. دولت از یک سو شیوه‌نامه‌ای صادر می‌کند که شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی باید از تولید داخل استفاده کنند و خرید خارجی را ممنوع می‌کند اما از سوی دیگر، نگاهی به واحد تولیدکننده داخلی ندارد.
آنطور که راشدی می‌گوید، هزینه تولید یک واگن حداقل ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است؛ هزینه‌ای که واگن‌سازان بدون تسهیلات و حمایت دولتی، از پس آن برنمی‌آیند.
او افزود: ساخت و تحویل یک واگن نو از سوی تولیدکنندگان داخلی دست‌کم بین ۱۸ تا ۲۴ ماه طول می‌کشد و ما باید همان ابتدای کار، هزینه را به واگن‌سازان بدهیم که کار دشواری است. آنطور که او توضیح می‌دهد، نرخ یک واگن نو خارجی، بین ۳ تا ۴میلیارد تومان است اما در خریدخارجی شرکت‌های خارجی باید بخشی از هزینه‌ها را در قالب فاینانس تامین کنند، به همین دلیل تمایل به خرید خارجی در برخی شرکت‌ها وجود دارد.
راهکارهای حمایت از تولید داخل
واگن‌سازان داخلی نیز همصدا با دولت، مخالف واردات واگن هستند اما همانطور که راشدی می‌گوید، این بخش انتظار حمایت از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت دارد.
برای شنیدن صحبت‌های تولیدکنندگان داخلی، موضوع گزارش را با محمدجواد فخاری، مدیرعامل شرکت ریل‌ترابر سبا در میان گذاشتیم.
فخاری در پاسخ به گسترش تجارت، به فعالیت ۶ کارخانه واگن‌سازی کوچک و بزرگ در کشور اشاره کرد که توان تولید انواع واگن باری، مسافری، مترو، لکوموتیو، ترنست و ریل‌باس را دارند. در کنار این کارخانه‌ها، حدود ۴۰ کارخانه وکارگاه اجزا و قطعات لازم را برای واگن‌سازان تولید می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه واگن‌سازان داخلی، علاوه بر تامین نیاز داخل، می‌توانند تمامی نیازهای خاورمیانه و برخی کشورهای بزرگ آسیایی را تامین کنند، افزود: متاسفانه درحال‌حاضر واگن‌سازان یا تعطیل هستند یا با ۱۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند.
او نیز همچون راشدی، بر لزوم حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت از واگن‌سازی تاکید دارد و معتقد است باتوجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر توسعه صنعت ریلی، نهادهای دیگر مانند وزارت راه و شهرسازی، وزارت اقتصاد و دارایی و بانک‌ها نیز باید بستر فعالیت را برای فعالان عرصه تولید واگن فراهم کنند.
فخاری میزان وابستگی واگن‌سازان به تجهیزات و قطعات خارجی در بخش‌های مختلف را این‌گونه توضیح داد: در انواع واگن‌های باری ۳ درصد، در انواع واگن‌های مسافری و مترو ۱۵ درصد، در انواع ترنست و ریل‌باس ۲۵ درصد، در انواع لکوموتیو باری مسافری، مانوری و ماشین‌آلات فنی حدود ۳۰ درصد نیاز به واردات از خارج کشور وجود دارد. با این حال اگر سفارش خرید داخلی افزایش یابد، ساخت قطعات خارجی هم در داخل به آسانی امکان‌پذیر است.
این تولیدکننده داخلی معتقد است توان فعلی واگن‌سازان ایرانی از بسیاری از کشورهای دارای صنایع ریلی بالاتر است اما نبود حمایت از یک سو و سیاست‌گذاری‌های نادرست از سوی دیگر موجب شده توانمندی‌های تولیدکنندگان به بهترین شکل ممکن مورد استفاده قرار نگیرد.
حذف مالیات، حذف عوارض گمرکی، کمک در بخش بیمه کارکنان، تامین منابع بانکی ارزان‌قیمت و تعیین جایزه صادراتی، اقداماتی است که به گفته فخاری، دولت می‌تواند با انجام دادن آنها، در حمایت از تولیدکنندگان واگن، گام‌های عملی بردارد.
به گفته این فعال واگن‌سازی، درحال‌حاضر نرخ واگن داخلی حدود ۴۰ درصد از واگن مشابه خارجی ارزان‌تر است، با این حال باتوجه به مشکلات واگن‌سازان، باز هم شرکت‌ها ترجیح می‌دهند از خارج واگن وارد کنند و سرمایه‌گذاری در این بخش همچنان زیانده است.
فخاری در بیان راهکارهایی برای افزایش جاذبه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه تولید واگن در کشور، اظهار کرد: تامین منابع بانکی بدون سود می‌تواند راهکار مناسبی برای حمایت از تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران بخش ریلی باشد. از سوی دیگر باید معافیت مالیاتی تا پایان پرداخت اقساط برای تولیدکنندگان در نظر گرفته شود.
حذف مالیات ارزش افزوده در خرید واگن، قطعات و تجهیزات ریلی و دیگر معاملات تولیدکنندگان و شرکت‌های ریلی تا مدت مشخصی، از دیگر پیشنهادهای این کارشناس ریلی برای حمایت دولتی از صنعت ریلی است.
حذف عوارض گمرکی برای قطعات وارداتی، تامین سرمایه در گردش کارخانه‌های داخلی از طریق منابع بانکی و کاهش سهم مطالبات راه‌آهن از سرمایه‌گذاران صنعت ریلی، راهکارهای دیگری است که از نظر فخاری، دولت با استفاده از آنها می‌تواند باری از دوش تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران داخلی در بخش ریلی بردارد.
