دولت به بخش خصوصی که می‌خواهد انجام پروژه‌ای را سفارش دهد می‌گوید شما بیایید فلان میزان مبلغ را بپردازید و بقیه‌اش را خودتان بروید تسهیلات بگیرید. خب بخش خصوصی اگر می‌توانست این کار را انجام دهد که نیاز به کمک دولت نداشت. با این وضعیت اگرچه بخش خصوصی داخلی توانمندی لازم را دارد اما بحث مالی همواره مشکل‌آفرین بوده است.
صنعت حمل‌ونقل به‌عنوان یکی از پیشران‌های اقتصادی دولت، برای دستیابی به اهداف و چشم‌انداز رشد و توسعه خود به سرمایه‌گذاری احتیاج دارد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند به‌صورت فاینانس خارجی، سرمایه‌گذاری داخلی توسط شرکت‌های بخش خصوصی یا تامین مالی از طریق بودجه دولتی صورت بگیرد. در اکثر کشورهای توسعه‌یافته، استفاده از توانمندی بخش خصوصی داخلی در اولویت برنامه‌های توسعه صنایع است. در ایران براساس اصل 44 قانون اساسی این حق برای بخش خصوصی در نظر گرفته شده است اما آیا بخش خصوصی به‌ویژه در موضوع بحث ما یعنی حوزه حمل‌ونقل ریلی عملاً می‌تواند نقش خود را در جایگاه واقعی خود ایفا کند؟
به نقل از تین‌نیوز، سید احمد مجتبایی، مدیرعامل شرکت ریل ترابر فجر (باری) در این‌باره به خبرنگار ما گفت: در کشور ما براساس اصل 44 قانون اساسی و به‌دلیل عدم توانایی مالی دولت برای تامین مالی پروژه‌ها به‌ویژه در چند سال اخیر و با کاهش درآمدهای نفتی، شرکت راه‌آهن به تنهایی و بدون کمک مالی نمی‌تواند پروژه‌های خود را پیگیری کند، لذا بیشتر تمایل به انجام فاینانس خارجی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی دارد.
مجتبایی اضافه کرد: چنین همتی برای ورود بخش خصوصی به پروژه‌های ریلی کشور در راه‌آهن وجود داد اما یکسری مسائل هنوز مبهم است.
او ادامه داد: یک تناقض ساختاری وجود دارد. اینکه در مورد بحث خرید واگن‌های خارجی که خود ما هم درگیر آن هستیم، وزارت صنایع به‌خاطر حمایت از تولیدکننده داخلی، به سختی قبول می‌کند که تولیدکنندگان داخلی با سرمایه‌گذار خارجی جوینت شوند و بخشی از تولید را در داخل انجام دهند. یعنی حتی اگر در بدنه حمل‌ونقل ریلی اهتمام جدی در این مورد وجود داشته باشد، به این راحتی‌ها هم این کار انجام نمی‌شود.
احمد مجتبایی در توضیح این مطلب افزود: موضوع مهم این است که راه‌آهنی که الان وجود دارد فرسوده است و کشور به خطوط و ناوگان ریلی نو به خاطر مسائل زیست محیطی و استفاده مردم از حمل‌ونقل عمومی به جای وسایل شخصی یا وسایط حمل‌ونقل عمومیِ گران‌قیمت‌تر نیاز دارد. اما این نیاز دیده نمی‌شود.
مدیرعامل شرکت ریل ترابر فجر ضمن اشاره به اینکه من فکرمی‌کنم با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری و مسئولان نظام، آنچه که گفته می‌شود با آنچه که به آن عمل می‌شود متفاوت است، گفت: در حال حاضر با سنگ‌اندازی‌های امریکا نیز مواجهیم که البته همیشه بوده است. این مشخص است که امریکا از این کار خود دست برنخواهد داشت اما به اعتقاد من حمل‌ونقل یکی از محل‌های کسب درآمد کشور است و کشور با توسعه حمل ونقل ریلی می‌تواند مستقل از شرایط جهانی عمل کند.
این عضو انجمن ریلی اضافه کرد: در شرایط فعلی بخش عمده‌ای از درآمدزایی برای کشور می‌تواند از طریق حمل‌ونقل و ترانزیت تأمین شود و این کار که به اعتقاد من شدنی است، بخش عمده‌ای از وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش می‌دهد.
او بیان کرد: در حال حاضر ما با پیشرفت روزافزون همسایگان‌مان در صنعت حمل‌ونقل ریلی در بخش بار ترانزیت و مسافر نیز روبه‌رو هستیم و نمی‌توانیم خود را از مسیر پیشرفت جهانی کنار بگذاریم. از طرفی هم با عدم اعتماد به بخش خصوصی داخلی توسط دولت مواجهیم و سنگ‌اندازی‌های خارجی هم کار را پیچیده‌تر از قبل کرده است. حال بخش‌نامه‌های مبهم دولتی در ارتباط با این صنعت و عملکردهای عکس برخی از مدیران یا عدم واگذاری اعتبارات که قولش به بخش خصوصی داده می‌شود هم مزید بر علت است.
مجتبایی تحلیل خود را اینگونه ادامه داد: خود راه‌آهن هم با مشکل مالی مواجه است و قطعاً به کمک بخش خصوصی نیازمند است. پس در حال حاضر حضور حداکثری بخش خصوصی، تنها راه‌حل پیشرفت بخش ریلی است. اما متاسفانه می‌بینیم که با وجود توانمندی برخی از شرکت‌های بخش خصوصی در کشاندن سرمایه‌گذار خارجی به پروژه‌های ریلی، دولت اجازه این کار را به آنها نوعاً نمی‌دهد و موانع بسیاری در این راه وجود دارد. به نظر می‌آید مجموعه وزارت راه از دادن گارانتی به بخش خصوصی و عالیت آنها کوتاهی می‌کند. همه می‌دانند که مالکیت خط در اختیار راه‌آهن است اما اگر بخواهیم به بخش خصوصی فشار بیاوریم که باید برای انجام پروژه‌های ریلی، اعتبارات سنگین گرو بگذارد کمی بی‌انصافی است و درست نیست.
مجتبایی افزود: کمااینکه بخش خصوصی در عرصه‌هایی واقعاً پیشتاز بوده است. مخصوصاً اینکه در ساخت ناوگان یا توسعه زیرساخت برخی از شرکت‌های بخش خصوصی ما به توانمندی‌های بزرگی دست یافته‌اند. ما الان شرکت واگن‌پارس‌فولاد درخشان یا واگن‌سازی کوثر را داریم و این‌ها شرکت‌های داخلی تولیدکننده هستند و مشکل همه این‌ها فقط کمبود نقدینگی جهت خرید مواد اولیه است.
او همچنین گفت: دولت به بخش خصوصی که می‌خواهد انجام پروژه‌ای را سفارش دهد می‌گوید شما بیایید فلان میزان مبلغ را بپردازید و بقیه‌اش را خودتان بروید تسهیلات بگیرید. خب بخش خصوصی اگر می‌توانست این کار را انجام دهد که نیاز به کمک دولت نداشت. با این وضعیت اگرچه بخش خصوصی داخلی توانمندی لازم را دارد اما بحث مالی همواره مشکل‌آفرین بوده است.
مدیرعامل شرکت ریل ترابر فجر در پایان گفت: در این شرایط از فاینانس خارجی استفاده می‌شود اما حداقل کاری که دولت می‌تواند بکند این است که کمک کند بخش خصوصی با نرخ دولتی این فاینانس‌ها را با طرف خارجی انجام دهد. نه اینکه زیر بار فاینانس با نرخ آزادی که ثبات ندارد و هرروز در حال افزایش است، برود.
