محسن فاتحی‌زاده* : توسعه حمل‌ونقل ریلی در کشور در کنار نوسازی ٦٥ هزار کامیون در ناوگان حمل‌ونقل کشور، جایگزینی ١٧ هزار اتوبوس شهری فرسوده دیزلی با اتوبوس‌های گازسوز و ارتقای کارآیی موتورخانه ٦٠٠ هزار واحد اداری، تجاری و مسکونی کشور ازجمله پروژه‌های بزرگ کشور در زمینه بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی است که طی سال‌های گذشته و عمدتا در قالب بودجه‌های سنواتی کلید خورده است. طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی با هدف ارتقای بهره‌وری صنعت ریلی کشور و به تبع آن صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش آلاینده‌های تولیدی و هزینه‌های اجتماعی ناشی از آن، از طرف شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، مطرح و در سال 1393 در شورای اقتصاد به تصویب رسید. برآورد می‌شود، با اجرای کامل طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی کشور تا پایان سال ١٤٠٢، بیش از ١٣ میلیارد لیتر در مصرف گازوئیل صرفه‌جویی می‌شود و میزان تجمعی بازپرداخت به سرمایه‌گذاران این طرح، حداکثر 5/ 7 میلیارد دلار در سقف تعهدات دولت یا معادل ریالی آن به نرخ رسمی اعلامی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باشد.
پیش‌بینی عملکرد شرکت راه‌آهن نشان می‌دهد که اجرای طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی منجر به افزایش عملکرد راه‌آهن در زمینه حمل بار از 4/ 22 میلیارد نفر-کیلومتر در سال ٩٢ به 8/ 75 میلیارد نفر-کیلومتر در سال ١٤٠٢، بدون احتساب ترانزیت، می‌شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود، با اجرای طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی افزایش جابه‌جایی مسافر از 4/ 17 میلیارد نفر کیلومتر در سال ٩٢ به 2/ 34 میلیارد نفر کیلومتر تا پایان سال اجرای طرح صورت گیرد که این به معنای افزایش 4/ 53 میلیارد نفر-کیلومتر در بخش حمل بار و 8/ 16 میلیارد نفر کیلومتر در بخش حمل مسافر است که بیانگر تحولی شگرف در صنعت ریلی کشور است. برآورد می‌شود با اجرای این طرح از انتشار ٣٠ میلیون تن دی‌اکسید کربن جلوگیری می‌شود که در راستای تعهدات ایران در توافق نشست تغییر اقلیمی پاریس (کاپ٢١) نیز قرار دارد. ایران در نشست کاپ21 پاریس به‌طور داوطلبانه متعهد شد تا سال 2030 میلادی (1409 خورشیدی) از میزان انتشار کنونی گاز دی اکسید کربن خود چهار درصد بکاهد.
طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی کشور، پروژه‌هایی مانند دوخطه کردن خطوط، تجهیز ناوگان ریلی با افزودن واگن‌های باری و مسافری، ترنست و لکوموتیو را دربرمی‌گیرد که با جذب سرمایه‌گذاری از طریق بخش خصوصی یا عمومی انجام می‌شود. در همین راستا بود که در مهرماه امسال، موافقتنامه اجرای طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی بار و مسافر میان وزارتخانه‌های نفت و راه و شهرسازی امضا شد. ورود بیشتر بخش خصوصی به طرح‌های توسعه‌ای ریلی از جمله اهداف طرح اعلام شده است، اما به نظر می‌رسد روند تدوین و اجرای طرح و تفاهم نامه‌هایی که تاکنون در این زمینه منعقد شده است، بیش از همه حال و هوای دولتی یا شبه دولتی به آن داده است که ممکن است در روند اجرای آن را با مشکلاتی مواجه کند. به نظر می‌رسد، دعوت از بخش خصوصی برای مشارکت بیشتر در ابعاد مختلف طرح، به‌ویژه در طراحی قراردادها، بتواند آن را پربارتر کرده و دولت محترم را در تحقق طرح ازجمله بهینه‌سازی سوخت، یاری رساند.
