آلودگی هوا درحال تبدیل شدن به دغدغه اصلی شهر‌هاست، مصرف انرژی در وسایل نقلیه مختلف نیز موردتوجه قرار گرفته و این مساله شامل راه‌آهن و صنعت حملونقل ریلی نیز شده است.
یکی از مهم‌ترین مواردی که درحال‌حاضر در جهان مورد بحث قرار می‌گیرد، مساله انرژی و مصرف آن به‌خصوص سوخت‌های فسیلی است. با توجه به اهمیت زیادی که گرمایش کره‌زمین درحال‌حاضر پیدا کرده است و آلودگی هوا نیز درحال تبدیل شدن به دغدغه اصلی مقامات دولتی و شهروندان در جهان است، مصرف انرژی در وسایل نقلیه مختلف نیز موردتوجه قرار گرفته و این مساله شامل راه‌آهن و صنعت حملونقل ریلی نیز شده است.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، بسیاری از مسوولان بر این باورند با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن با کاستن مصرف این گازها در وسایل مختلف حملونقل و جایگزینی انرژی‌های جایگزین برای این وسایل، در بهبود مسائل زیست‌محیطی نقش مثبتی ایفا خواهند کرد.
سهم اندک بخش ریلی در آلایندگی هوا
آژانس بین‌المللی انرژی در انتهای سال ۲۰۱۶ با همکاری اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن دست به انتشار گزارشی درخصوص وضعیت حملونقل ریلی درخصوص مصرف انرژی در برخی از کشورهای جهان زده است. براساس این گزارش، بخش حملونقل مسوول انتشار ۵/ ۷ میلیارد تن دیاکسیدکربن در سال ۲۰۱۳ قلمداد شده است. سهم انتشار این گاز از حملونقل به‌طور فزاینده‌ای پس از سال ۲۰۱۰ رشد یافته و از ۷/ ۲۲ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۴/ ۲۳ در سال ۲۰۱۳ رسیده است. در سال ۲۰۱۳، حدود ۵/ ۳ درصد انتشار گاز دیاکسیدکربن در حملونقل مربوط به بخش ریلی بود و این درحالی است که خطوط ریلی مسوول حملونقل حدود ۸ درصد از مسافران و کالاهای جهان بودند. در سال ۲۰۱۳ بخش ریلی مصرف ۲ درصد از تمام انرژی در بخش حملونقل را بر عهده داشته است. همچنین ۵۷ درصد از این بخش با نفت و فرآورده‌های نفتی و ۴/ ۳۶ درصد آن با استفاده از برق و نیروی الکتریسیته کار می‌کنند و مابقی نیز از سایر انرژی‌ها استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۱۳، ۲۸ کشور اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده آمریکا، روسیه، چین، هند و ژاپن مسوول ۷۸ درصد از کل انتشار گازهای دیاکسیدکربن در بخش ریلی بودند که تنها حدود یک چهارم از آن از سوی چین منتشر می‌شد.
پیش به سوی انرژی‌های جایگزین
مصرف زغال‌سنگ در بخش ریلی بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ به طرز قابل‌توجهی با کاهش روبه‌رو شده است. در همین دوره مصرف برق در بخش ریلی از ۲/ ۱۷ درصد به ۴/ ۳۶ درصد افزایش یافته است. فعالیت مسافربری خطوط ریلی بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳ رشد ۱۳۳درصدی پیدا کرده است. چین و هند بیشترین نقش را در شکل‌گیری این رشد داشته‌اند و فعالیت ریلی آنها تقریبا ۸ برابر شده است. این درحالی است که فعالیت ریلی اتحادیه اروپا در این مدت حدود ۱۰درصد رشد کرده است. فعالیت باری ریلی نیز در از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳ با رشد ۷۸ درصدی روبه‌رو بوده است. ایالات‌متحده، روسیه و چین در صدر کشورهایی قرار دارند که دست به حملونقل بار با استفاده از خطوط ریلی می‌زنند و مقادیر گسترده‌ای را از این طریق جابه‌جا می‌کنند.
سهم خطوط ریلی برقی بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳ حدود ۱۶۳ درصد افزایش پیدا کرده است. چین و کره‌جنوبی سهم خود را در این مورد به ترتیب ۳۲۵ و ۳۴۳درصد افزایش داده‌اند. مجموع طول خطوط پرسرعت که عملیاتی هستند، در سال ۲۰۱۵ بیش از ۱۰ برابر بیشتر از سال ۱۹۹۰ شده است. چین از این نظر در صدر قرار دارد و میزبان حدود ۶۰درصد از تمام خطوط پرسرعت جهان در سال ۲۰۱۵ بوده است. در سراسر جهان، فعالیت مربوط به حملونقل مسافران در خطوط پرسرعت بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ تقریبا دو برابر شده است.
کاهش قابل توجه مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش ریلی
در سال ۲۰۱۳، مصرف انرژی ویژه حملونقل مسافری ریلی ۱۳۸ کیلو ژول به ازای هر نفر-کیلومتر بود، درحالی‌که مصرف انرژی خاص مربوط به حملونقل بار ریلی ۱۲۹ کیلو ژول به ازای هر تن-کیلومتر بوده است. به این ترتیب، مصرف انرژی در بخش راه‌آهن در بخش‌های خدمات مسافربری و باری ریلی بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳ به ترتیب ۶۳ و ۴۸ درصد کاهش یافته است. افزون بر این موارد، انتشار دیاکسیدکربن خاص صنعت ریلی نرخ بهبود خوبی را دنبال کرده است؛ در این صنعت، در فاصله سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۳، اگر خدمات مسافربری را لحاظ کنیم، میزان انتشار این گاز گلخانه‌ای ۶۰ درصد کاهش یافته و اگر خدمات باری را لحاظ کنیم، میزان انتشار این گاز گلخانه‌ای ۳۸ درصد کمتر شده است.
