نشست “رگولاتوری بخش ریلی در ایران: چالش‌ها و راهکارها” روز سه‌شنبه مورخ 1402/02/12 به میزبانی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی برگزار شد. در این نشست ضمن ارائه پژوهش انجام شده در رابطه با ضرورت تاسیس نهاد رگولاتوری بخش حمل‌ونقل ریلی کشور توسط خانم شفیعی، مشاور معاون وزیر صمت، خبرگان حوزه حمل‌ونقل ریلی نظرات و پیشنهادات خود را در رابطه با موضوع مورد نظر بیان کردند.
سبحان نظری، دبیر انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته، با انتقاد از رفتار راه آهن با شرکت های ریلی و تاکید بر ضرورت تاسیس نهاد تنظیم‌گر مستقل در حوزه ریلی گفت: مسئولان شرکت راه‌آهن نه تنها گوش شنوایی برای شنیدن نقطه نظرات بخش خصوصی فعال در حوزه ریلی ندارد بلکه اگر آن‌ها مشکلات خود را با رسانه‌ها در میان بگذارند یا نقطه نظرات خود را در رسانه‌ها منعکس کنند، از ابزارهای خود نظیر قطع سیستم صدور بارنامه استفاده می‌کنند و به آن‌ها تکلیف می‌کنند با همان رسانه مصاحبه کرده و اظهار کنند اشتباه کرده‌اند!
نظری بیان کرد: امروز در ارائه‌ای که توسط خانم شفیعی مشاور محترم معاون وزیر صمت مشاهده کردیم شاهد مفاهیم تامل برانگیزی از ناکارآمدی و تضاد منافع در الگوی کنونی تنظیم‌گری بخش ریلی بودیم و من به عنوان دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی و فردی که از نزدیک مصائب این تنظیم‌گری ناکارآمد را از طریق استماع گزارش‌های این شرکت‌ها لمس می‌کنم، مصادیقی از آن را به سمع حضار این نشست می‌رسانم و هدفم از بیان مشکلات این است که به هر نحو ممکن – چه ذیل شورای رقابت و چه هر ارگان و سازمان دیگر – شرکت‌های ریلی را از این وضعیت نجات دهیم.
نظری با اشاره به آمار حمل بار در سال های اخیر افزود: آمار حمل بار در سال 1401نسبت به سال 1399 بالغ بر 16 درصد افت داشته و این در شرایطی است که طی این مدت به حجم بار در کشور اضافه شده است. بهره وری یک واگن نیز نسبت به رکورد قبلی 25 درصد افت داشته است و با این وضعیت سرمایه گذار بخش خصوصی با چه انگیزه ای در این بخش سرمایه گذاری کند. سرعت بازرگانی یک واگن در رکورد خود 4.35 کیلومتر بر ساعت بوده با احتساب خواب های ایستگاه ها که در سال گذشته به 3.38 کیلومتر بر ساعت رسیده است.
وی با بیان این که جدا از آمارهای نزولی بخش ریلی رفتار راه‌آهن در تمام حوزه‌ها محتاج نقد است، ادامه داد: وقتی رفتار راه‌آهن با بخش صنعت را مورد بررسی قرار می دهیم می بینیم واگن‌ساز واگن تولید کرده و راه‌آهن اجازه نداده این خط تولید راه‌اندازی شود که اعتراض واگن‌سازان به رئیس جمهور هم رسیده و ایشان دستور رسیدگی داده‌اند.
دبیر انجمن صنفی شرکت‌های ریلی بیان کرد: در حوزه سوانح ریلی هم می‌بینیم بیل مکانیکی به دستور خود راه‌آهن روی خط قرار می گیرد و قطار با این بیل مکانیکی تصادف می‌کند و راننده بیل مکانیکی مقصر اعلام می‌شود که این فقط یک مثال از برخورد نابسامان راه آهن با مبحث سوانح ریلی است.
نظری با بیان این که مدیریت راه‌آهن در حوزه نیروی انسانی و محیط زیست هم از ناکارآمدی دست کمی از سایر حوزه‌ها ندارد، افزود: در اصلاح تنظیم‌گری ریلی صرفاً تفکیک بین بعد فنی و بعد اقتصادی، کافی نیست و باید در تمام حوزه‌ها به سمت بهینه حرکت کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: شورای رقابت نمی‌تواند نقش نهاد تنظیم‌گر را ایفا کند چرا که نهاد تنظیم‌گری که با اصلاح ساختار فعلی مدنظر ما است باید در تمام جغرافیایی که شبکه ریلی در آن گسترده است، حضور فیزیکی و پرسنل تخصصی داشته باشد و بر تمام امور حوزه ریلی نظارت و تنظیم‌گری منصفانه و جامع را انجام دهد.
محمد سیاوشی، دبیر کارگروه ریلی اتاق بازرگانی ایران، با انتقاد از بهره‌وری نازل شبکه راه‌آهن و بی‌اعتنایی مسئولان شرکت راه‌آهن به مطالبه‌گری‌های ذینفعان، ظرفیت بهره‌برداری از شبکه راه‌آهن را قابل افزایش تا 100 درصد دانست. وی اظهار کرد: به دلیل سیاست گذاری‌های غیراصولی و سوء برنامه ریزی و ناکارآمدی که در نهاد تنظیم‌گر بخش ریلی شاهد آن هستیم، آلترناتیوی برای بخش جاده ای وجود ندارد.
دبیر کارگروه ریلی اتاق بازرگانی ایران با تاکید بر این که متاسفانه مطالبه‌گری ذینفعان نیز از سوی نهادهای مسئول در بخش ریلی مورد بی اعتنایی قرار می‌گیرد، بیان کرد: از یک جایی به بعد موضوع بهره‌وری نازل بخش ریلی به منافع یک صنف خاص محدود نیست بلکه یک مساله ملی و امنیتی است و باید به آن رسیدگی شود.
سیاوشی با بیان این که ظرفیت بهره‌برداری از راه‌آهن با همین شبکه و امکانات و وضع موجود قابلیت افزایش 100 درصدی دارد، یادآور شد: در این خشکسالی منابع ارزی می‌توان با همین سرمایه‌ها و امکانات موجود، ظرفیت و بهره‌وری راه‌آهن را به نحو چشمگیری افزایش داد و وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی هم عزم کرده‌اند که به عنوان مطالبه‌گر و متقاضی حمل بار ریلی به بحث افزایش بهره‌وری حمل و نقل ریلی ورود کنند.
وی در ادامه با اشاره به مدل‌های پذیرفته شده حمل و نقل ریلی در دنیا، افزود: راه‌آهن در ایران تابع هیچ الگویی نیست. در الگوهای موفق دنیا، راه‌آهن فقط زیرساخت‌ها را مهیا و با دریافت حق دسترسی به صورت سالانه به شرکت‌های ریلی واگذار می‌کند و دخالتی در مدیریت لکوموتیو و واگن و بار نمی کند.
سیاوشی با اشاره به مطالعات انجام شده در کشور بیان کرد: در مطالعات به این نکته رسیدیم که راه آهن حدود یک سوم سهم را در قصورها به عهده دارد که در سیر و حرکت است و دو سوم قصورها در مبادی و مقاصد است که صاحبان کالا ظرفیت لازم را برای تخلیه و بارگیری فراهم نکرده اند.
برای دریافت فایل PDF ارائه شده در این نشست کلیک کنید.
