گروه مطالعات سیاست‌گذاری و پایش فضای کسب و کار انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی و خدمات وابسته می‌کوشد با ارائه گزارش‌های آماری، تصویری شفاف از عملکرد گذشته صنعت و اثرات آن روی شاخص‌های مختلف حمل و نقل ریلی تهیه و منتشر نماید.
گزارش پیش‌رو شاخص‌های مهم این صنعت را در بازه‌های سالیانه و 3 ماهه اول سال 1402 با دوره‌های گذشته مقایسه می‌کند. امید است با افزایش دقت و جامعیت تصمیمات مدیران بر مبنای آمار و اطلاعات به‌روز، شاهد بهبود و پیشرفت در صنعت حملونقل ریلی باشیم.
تحلیل این گزارش در زیر آمده است:
- متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های باری در 3 ماهه اول سال 1402 افت 5 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1401 داشته است. در همین مدت سرعت بازرگانی واگن‌های باری با افت 8.5 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1401 به عدد 3.23 کیلومتر بر ساعت رسیده است. از طرفی هر دو این شاخص‌ها در سه ماهه اول سال 1402 نسبت به سه ماهه چهارم سال 1401 تغییر محسوسی نداشته و تقریباً ثابت باقی مانده‌اند. همچنین تن-کیلومتر بار ترانزیتی ریلی در 3 ماهه اول سال 1402 افت 62.1 درصدی نسبت به مدت مشابه سالهای 1401 و افت 69.4 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1400 داشته است.
- متوسط بهره‌وری ماهیانه واگن‌های مسافری در سه ماهه اول سال 1399 به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا به شدت کاهش یافت و به حدود 90 هزار نفرکیلومتر به ازای هر واگن مسافری رسید. به تدریج و با رفع محدودیت‌های فوق‌الذکر، این شاخص در مدت مشابه سالهای 1400 تا 1402 بهبود پیدا کرد. در سه ماهه اول سال 1402 این شاخص با رسیدن به عدد 783 هزار نفرکیلومتر به ازای هر واگن مسافری، رشد 14 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 1401 داشته است.
- در فروردین ماه سال 1399 از مجموع 954 دستگاه لکوموتیو کشور، 583 دستگاه آماده‌به‌کار بوده است. در خرداد ماه سال 1402 نیز از مجموع 991 دستگاه لکوموتیو، 530 دستگاه آماده‌به‌کار بوده است. به عبارتی هر چند در این بازه زمانی 37 دستگاه لکوموتیو جدید به شبکه ریلی اضافه شده اما در مقابل 90 دستگاه لکوموتیو، سرد و از مدار خدمت خارج شده است. این داده‌های آماری گویای یک واقعیت دهشتناک است: این‌که در بازه 88 سالهای که از زمان بهره‌برداری راه‌آهن سراسری ایران می‌گذرد، هر سال تقریباً 11 لکوموتیو به ناوگان ریلی کشور اضافه شده اما کاهش آماده‌به‌کاری ناوگان لکوموتیو کشور صرفاً طی یک بازه زمانی حدود سه ساله از آغاز 1399 تا اوایل 1402، به اندازه 8 سال از تاریخ راه‌آهن کشور بوده است.
- متأسفانه با وجود هشدارهای مکرر این انجمن درباره کاهش تعداد لکوموتیو گرم موجود در شبکه ریلی کشور، شاهد تداوم بی‌توجهی مسئولان به این بحران بزرگ هستیم که از یک سو بر منافع بخش خصوصی فعال در بخش ریلی تأثیرات مخرب قابل توجهی گذاشته و از سوی دیگر، انگیزه سرمایه‌گذاری جدید را در این بخش زیربنایی اقتصاد از میان برده است. بالتبع، این آسیب‌ها باعث می‌شود در ماه‌های پیش‌رو، تولید کالاهای استراتژیک معدنی، فولادی و امثال آن‌ها که در شرایط تحریم ظالمانه نقش جایگزین نفت را دارند، با افت قابل ملاحظه همراه باشد.
انجمن صنفی شرکت‌های حملونقل ریلی مکرراً دو پیشنهاد کوتاه‌مدت و بلندمدت برای خروج از این بحران ارائه نموده است: پیشنهاد کوتاه‌مدت این است که راه‌آهن با انعقاد قرارداد سه‌جانبه بین شرکت‌های خصوصی حملونقل ریلی (مالکین واگن)، شرکت‌های خصوصی مالک لکوموتیو و خود شرکت راه‌آهن به عنوان مالک شبکه ریلی کشور موافقت نماید تا سهم لکوموتیو خصوصی از کرایه حمل بار پس از وصول از سوی شرکت‌های واگن‌دار، به‌طور مستقیم و فوری و نه با وساطت زمان‌بر راه‌آهن، به مالکین لکوموتیو خصوصی پرداخت شود. پیش‌نویس این قرارداد طی ماه‌های اخیر توسط انجمن و با همکاری شرکت‌های خصوصی مالک واگن و لکوموتیو تهیه و به راه‌آهن ارسال شده است اما متأسفانه مسئولان شرکت راه‌آهن از موافقت با این قرارداد سر باز زده‌اند. برای حل بلندمدت مشکل کمبود لکوموتیو و افزایش توان حملونقل بار و مسافر نیز پیشنهاد نموده‌ایم تا راه‌آهن، مطابق وظایف قانونی خود که در آیین‌نامه تعیین سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی در فعالیت‌های راه و راه‌آهن نیز تصریح شده است، مالکیت لکوموتیوهای دولتی اعم از آماده‌به‌کار و زمین‌گیر را به متقاضیان خصوصی واگذار نماید. برخی از صاحبان عمده بار از جمله معادن و فولادسازان بزرگ متقاضی خرید این ناوگان بوده‌اند. در صورت عمل به این ایده، ناوگان زمین‌گیر در مدت کوتاهی با منابع بخش خصوصی راه‌اندازی و به مدار خدمت بازگردانده می‌شود و علاوه بر تأمین منافع بخش خصوصی ریلی، هم‌زمان، هم راه‌آهن دولتی درآمد بسیار خوبی به‌خاطر استفاده بیشتر از شبکه کسب می‌کند و هم صنایع بزرگ، ده‌ها برابر درآمد مستقیمی که برای بخش ریلی خصوصی و دولتی به‌دست می‌آید، درآمد غیرمستقیم کسب خواهند کرد.
این گزارش را می‌توانید از لینک زیر دانلود و مطالعه بفرمایید.
زردی فصل سبز (بهار1402)
