سال گذشته حدود ۲۸ میلیون مسافر در سراسر کشور با قطار سفر کردند که بنا به اعلام شرکت راه‌آهن نسبت به سال ۹۶ افزایش ۱۴ درصدی داشته است.
به گزارش روابط عمومی انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی، روزنامه صمت در گزارشی نوشت، بیش از ۲ هزار و ۲۰۰ واگن مسافری در حال‌حاضر جابه‌جایی مسافران بین شهرهای مختلف کشورمان را با خطوط ریلی برعهده دارند. سال گذشته حدود ۲۸ میلیون مسافر در سراسر کشور با قطار سفر کردند که بنا به اعلام شرکت راه‌آهن نسبت به سال ۹۶ افزایش ۱۴ درصدی داشته است. با وجود این افزایش، سهم ۱۰ درصدی راه‌آهن از مجموع سفرهای سالانه کشور، رقمی نیست که رضایت مسئولان را در پی داشته باشد.
تردد قطار ۶۲ ساله در ناوگانبراساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سن ناوگان مسافری درحال‌حاضر به طور میانگین ۲۷ سال است، کمترین سن مربوط به واگن‌های نوساز و بیشترین سن مربوط به واگنی ۶۲ ساله است. تردد واگن ۶۲ ساله نشان می‌دهد با وجود اقدام‌های فراوان انجام شده در سال‌های اخیر برای نوسازی ناوگان، هنوز در برخی مسیرها قطارهای فرسوده در حال خدمات‌رسانی به مسافران هستند که همین مسئله می‌تواند مانعی سر راه افزایش استقبال مسافران از قطار باشد.
سیگنالینگ را جدی بگیریم
یک کارشناس حمل‌ونقل ریلی می‌گوید در ایران زیرساخت لازم از نظر مسیر ریلی و ناوگان برای جذب مسافر بیشتر در خطوط وجود دارد اما لازمه این کار، تقویت امکانات کنترل و نظارت اتوماتیک مسیرهای ریلی به عنوان عاملی برای افزایش سرعت قطارهاست.
میثم لاجوردی در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه گران شدن بنزین می‌تواند عاملی برای افزایش مسافران نوروزی در سفرهای نوروز ۹۹ باشد، بیان کرد: راه‌آهن برای اینکه آمادگی پذیرش مسافران بیشتر را با توجه به گران شدن بنزین داشته باشد، باید سیاست ارتقای بهره‌وری و تقویت سامانه ناوبری و سیگنالینگ در شبکه ریلی را در دستور کار قرار دهد.
لاجوردی ادامه داد: درحال‌حاضر قطارهای مسافربری ما می‌توانند حداکثر سرعت سیر ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت داشته باشند، به جز بخشی از مسیرها که به دلیل شیب و فراز یا قوس خطوط یا محدودیت‌های فنی، لازم است سرعت سیر کاهش یابد.
او با بیان اینکه راه‌آهن در مسیر تهران- مشهد در دهه ۵۰، مسافران را در ۶ ساعت جابه‌جا می‌کرد اما درحال‌حاضر در همین مسیر مسافران در ۱۰ تا ۱۲ ساعت جابه‌جا می‌شوند، گفت: این نشان می‌دهد از نظر زیرساختی شرایط راه‌آهن مسافری ما مشکلی ندارد و مسئله ما، بهره‌وری و مدیریت کنترل سیر است و در این زمینه‌ها خوب عمل نمی‌شود.
این کارشناس با بیان اینکه راهکار حل این مشکل، ارتقای سامانه سیگنالینگ است، اضافه کرد: بحث مجهز کردن سامانه ناوبری به ای‌تی‌سی و مراکز کنترل به سی‌تی‌سی در سال‌های گذشته در مسیر تهران- مشهد در حال عملیاتی شدن بود اما به دلیل اینکه در زمینه این مسئله مهم، خوب عمل نشد و کار بر اساس استانداردها پیش نرفت، در سال ۹۵ سانحه دلخراش هفت‌خان (برخورد ۲ قطار در محور سمنان- دامغان و کشته شدن ۴۷ مسافر) رخ داد و بهانه‌ای برای توقف پروژه سیگنالینگ شد.
وی با تاکید بر اینکه با توجه به سانحه هفت‌خان و مشکلات پیشین سیگنالینگ، شرکت‌هایی که در این حوزه فعال هستند، این بار باید با استانداردهای بالاتری وارد عمل شوند و کار گذشته را تکمیل کنند، افزود: با استفاده از سامانه سیگنالینگ می‌توان سرعت سیر قطارها و در نتیجه ظرفیت خطوط را افزایش داد.
لاجوردی ادامه داد: درحال‌حاضر در مسیر هزار کیلومتری تهران- مشهد، شاید میانگین سرعت سیر قطارهای مسافری ۹۰ کیلومتر بر ساعت باشد درحالی که در بیشتر بخش‌های مسیر این سرعت می‌تواند تا ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت باشد اما به دلیل محدودیت‌های ایمنی این اتفاق نمی‌افتد.
این کارشناس با تاکید بر اینکه تنها راه افزایش بهره‌وری راه‌آهن مسافری که با هزینه‌های کمتری می‌تواند اتفاق بیفتد، در گام نخست مجهز کردن خط‌آهن به سیگنالینگ پیشرفته است، ادامه داد: اگر این اتفاق بیفتد و زمان سیر کوتاه‌تر شود، رقابت‌پذیری ریل نسبت به جاده افزایش می‌یابد و مزیت‌های ریلی بیشتر آشکار خواهد شد. این مزیت‌ها کاهش تصادف‌های رانندگی در جاده‌ها و کاهش مصرف سوخت است و اقتصاد کلان نیز از این مزیت‌ها بهره‌مند خواهد شد.
لاجوردی با بیان اینکه در سال‌های اخیر وضعیت ناوگان مسافری از نظر راحتی سفر، بهبود یافته اما هنوز در این زمینه جای کار زیادی وجود دارد، اضافه کرد: با توجه به اینکه یکی از عوامل تشویق مسافران به استفاده از قطار و سفر ریلی، راحتی و امکانات سفر است، لازم است شرکت‌ها در این زمینه تدابیری بیندیشند. از سوی دیگر با توجه به اینکه بیشتر شرکت‌های حمل مسافر در بخش ریلی، زیان‌ده هستند، افزایش امکانات رفاهی و ارتقای سطح کیفی سفر باید از نظر اقتصادی برای شرکت‌ها به صرفه باشد.
بلیت گران نشود
یکی دیگر از کارشناسان حمل‌ونقل کشورمان معتقد است برای افزایش مسافران، راه‌آهن باید از افزایش دوباره قیمت‌ها (که امسال ۲۲ درصد افزایش یافت) جلوگیری کند.
مهرداد فرشیدی در پاسخ به با بیان اینکه راه‌آهن مسافری به طور کلی سودده نیست و فقط قطارهای تندرو در سراسر جهان، بازدهی مالی دارند، ادامه داد: راه‌آهن ایران با سرعت و امکانات فعلی، راه‌آهن گرانی به شمار می‌رود؛ بنابراین اگر راه‌آهن می‌خواهد با افزایش مسافران روبه‌رو شود، باید از گران شدن بلیت جلوگیری کند تا در شرایطی که بنزین افزایش نرخ داشته است، بخشی از مسافران جاده را در سفرهای نوروزی به سمت خود جذب کند.
فرشیدی تکمیل پروژه‌های ناتمام ریلی را عامل مهم دیگری در افزایش استقبال از قطار در کشور دانست و افزود: استان‌هایی که به تازگی به شبکه ریلی متصل شده‌اند، هنوز راه درازی تا فراگیر شدن قطار دارند و هنوز راه‌آهن در دسترس مردم این مناطق نیست زیرا یا ناوگان کافی وجود ندارد یا ایستگاه از شهر دور است و… که لازم است این ایرادها زودتر برطرف شود.
این استاد دانشگاه معتقد است با وجود اینکه درحال‌حاضر، در بیشتر ایام کم سفر، قطارها تخفیف می‌دهند اما همچنان سفر با قطارهای ایرانی که سرعت پایینی هم دارند، برای بسیاری از مردم گران به شمار می‌رود، اضافه کرد: نرخ‌گذاری درست و اصولی و متناسب با امکانات سفر از مهمترین راهکارهایی است که می‌تواند مسافران را از سردرگمی در زمینه خرید بلیت قطار نجات دهد و آنها را به سفر ریلی تشویق کند.
این کارشناس افزود: با توجه به سوانح جاده‌ای و هوایی اخیر و به دلیل ایمنی قطار، احتمال بالا رفتن تقاضا برای سفر با قطار در نوروز وجود دارد اما راه‌آهن باید مواظب باشد نرخ بلیت تبدیل به عاملی برای ریزش مسافران یا جذب مسافر بیشتر نشود.
تلاش راه‌آهن برای افزایش مسافر
اگرچه برخی انتقادها درباره سرعت یا کیفیت پایین خدمات در قطارها نسبت به راه‌آهن وجود دارد اما مدیرعامل این شرکت می‌گوید ارتقای کمیت و کیفیت و در همین زمینه خروج واگن‌های بالای ۳۰ سال در دستور کار قرار گرفته است.
سعید رسولی در جمع خبرنگاران از تشکیل کارگروهی برای راهبری قطارهای مسافری در شرکت راه‌آهن خبر داد و گفت: در این کارگروه شیوه‌نامه‌های مناسبی تدوین و ابلاغ شده است که از جمله می‌توان به شیوه‌نامه‌های مرتبط با ارتقای کیفیت خدمات مسافری و نحوه رفتار مهمانداران با مسافران اشاره کرد.
وی با بیان اینکه برنامه‌ریزی کرده‌ایم در قطارهای مسافری و در مسیرهای بیش از ۶۰۰ کیلومتر میزان تاخیر به کمتر از ۲۰ دقیقه کاهش یابد که این عدد درحال‌حاضر ۳۰ دقیقه است، ادامه داد: تاخیر در حرکت از مبدا در قطارهای بین شهری هم اکنون به کمتر از ۲۵ ثانیه رسیده است و تلاش می‌کنیم آن را نیز به صفر برسانیم.
رسولی با بیان اینکه راه‌آهن در تلاش است برای دستیابی به سهم ۲۰ درصدی جابه‌جایی مسافر در کشور گام‌های اساسی بردارد، اضافه کرد: ارتقای کیفیت خدمات ایستگاهی و قطارهای مسافری از مهمترین سیاست‌های راه‌آهن است تا مسافران بیشتری برای سفرهای خود از قطار استفاده کنند زیرا ایمنی، ارزان بودن و مصرف انرژی کمتر ویژگی مهم حمل‌ونقل ریلی است.
